UVOD. U ovom tekstu će biti prikazane najčešće primene i najpoznatije supstance koje se dobijaju iz algi. Opšte uzevši, alge se koriste kao đubrivo, izvor minerala, a u pojedinim regionima se koriste i za ishranu domaćih životinja, pa čak i ljudi. Metode masovnog gajenja algi pružaju mogućnost rešavanja problema čišćenja zagađenih voda, fiksiranja atmosferskog azota, omogućavanja opstanka u svemiru, korišćenja algi u ishrani ljudi i životinja.
Analizom hemijskog sastava algi koje se upotrebljavaju u ishrani ustanovljeno je da se u njima nalazi najviše ugljenih hidrata, nešto manje proteina, a najmanje imaju lipida. Osim toga, alge su bogate vitaminima A, B1, B12, C i D, a sadrže i znatne količine joda, broma i drugih supstanci što u još većoj meri povećava njihovu hranljivu vrednost.
MORSKE ALGE. Od davnina su morske alge bile poznate kao bogat izvor mineralnih soli, a posebno kalijumovih, natrijumovih i azotnih. Morske alge se koriste za đubrenje zemljišta u mnogim primorskim krajevima Evrope, Azije i Amerike. Pored neorganskih soli koje u velikoj meri doprinose poboljšanju plodnosti zemljišta, sa algama u podlogu dospevaju i mikroelementi poput joda, arsena i bora. Radi dobijanja đubriva sakupljaju se pre svegakrupne alge koje izgrađuju guste i prostrane populacije. Kao đubrivo, alge se obično koriste na dva načina. Jedan od načina je da se sakupljene alge osuše, isitne, a zatim razbacaju po obradivom zemljištu. S obzirom da pepeo mrkih algi čini 15 do 45, a u nekim slučajevima i do 53% suve težine, sakupljene alge se spaljuju i njihov pepeo se koristi kao đubrivo.
U primorskim regionima svih kontinenata alge se koriste u ishrani kako domaćih životinja tako i ljudi. Sveže ili na različite načine pripremljene alge se nalaze na trpezama naroda Škotske, Irske, Francuske, Indonezije, Vijetnama, Filipina. Kao specifična nacionalna jela alge se javljaju i u Kini, a posebno u Japanu. U Japanu se od različitih vrsta roda Laminaria prave brojni prehrambeni proizvodi poznati pod nazivom kombu.
Iz pepela pojedinih mrkih algi se dobija jod. Radi dobijanja joda najčešće se koriste vrste roda Laminaria i vrsta Phyllophora nervosa. To su krupne alge, grade guste populacije, lako se sakupljaju, a bogate su jodom. U pepelu vrste Phyllophora nervosa ima oko 1,2% joda.
ALGINSKA KISELINA. Jedno od najpoznatijih organskih jedinjenja koje se dobija iz algi je svakako alginska kiselina, odnosno njenje soli alginati. Ova jedinjenja se dobijaju iz ćelijskih zidova mrkih algi u kojima se nalazi od 13 do 38% ovih jedinjenja. Najpoznatije vrste mrkih algi koje se koriste za izdvajanje ovih jedinjenja su Ascophyllum nodosum, Laminaria clostonii i Macrocystis pyrifera. Pojedini alginati se ne rastvaraju u vodi, dok druge voda dobro rastvara. Oni su najčešće bez boje, ukusa i mirisa. Odlikuju se izvanrednim lepljivim svojstvima, koja su u odnosu na gumiarabiku 37 puta jača. S obzirom da se odlikuju dobrim tehnološkim svojstvima alginati danas nalaze široku primenu u tekstilnoj, prehranbenoj, građevinskoj i kozmetičkoj industriji. Alginati se u tekstilnoj industriji i pri proizvodnji papira koriste za slepljivanje vlakana. U građevinarstvu se koriste kako bi povećali hidroizolacione sposobnosti cementa, asfalta i drugih materijala. Nerastvorljivi alginati nalaze primenu pri izradi nepromočivih tkanina (inpregnacija), linoleuma, kao i pri spravljanju boja koje su otporne na vlagu i kojima se premazuju objekti koji su u stalnom dodiru sa vodom.
AGAR-AGAR. Ova supstanca je verovatno najpoznatija supstanca koja se dobija iz crvenih algi zbog svog komercijalnog značaja, ali i značaja za nauku. Naziv je dobila prema malajskom nazivu vrste iz roda Eucheuma iz koje se prvobitno dobijala. Pored algi iz roda Euchemia, najkvalitetniji agar-agar se dobija iz pojedinih crvenih algi, a najpoznatije među njima su vrste rodova Gelidium, Gracilaria i Pterocladia. U literaturi se sreće i naziv agar, a pošto je Japan bio vodeći proizvođač agra do drugog svetskog rata on je poznat i pod nazivom kanten. Agar-agar je tehnički naziv za suvu amorfnu supstancu sličnu želatinu, koja se dobija ekstrakcijom iz morskih crvenih algi. U hladnoj vodi bubri, a u vodi zagrejanoj od 80 do 100 stepeni celzijusa se rastvara. Agar je izgrađen od dve komponente. Jedna je polisaharid agaropektin, a druga agaroza koja mu i daje specifična svojstva iz kojih proističe njegova komercijalna vrednost. Sama agaroza je linearni polimer izgrađen od naizmenično povezanih D-galaktoze i L-galaktoze. Zapravo se radi o sličnoj supstanci danas poznatoj pod nazivom jota-karage-nan. Inače, karage-nani se nalaze kod pojedinih predstavnika crvenih algi. Javljaju se u tri različita oblika: jota- kapa- i lambda-kage-nan. Glavno svojstvo agra zbog kojeg je i veoma tražen, ogleda se u njegovoj sposobnosti da u vodi obrazuje gel i pri izuzetno niskim (1%) koncentracijama. Agar se koristi u različite svrhe, a posebno se dosta koristi u biologiji i medicini za pravljenje čvrstih podloga za gajenje čistih kultura mikroorganizama i tkiva. Pored upotrebe u naučnim eksperimentima, dosta se koristi u tekstilnoj, prehrambenoj i farmaceutskoj industriji, gde se koristi kao sredstvo koje daje određenu čvrstinu pojedinim proizvodima poput marmelade, pasti, kremova, pilula, nezapaljivim zavojima i drugim. Osnovna funkcija agra u svim pomenutim slučajevima je da svojim prisustvom održava sočnost i daje određenu čvrstinu nekom materijalu.
SLATKOVODNE ALGE. Uglavnom se kao sirovina za dobijanje đubriva koriste marinske alge, mada se prema svom kvalitativnom sastavu u istu svrhu mogu upotrebljavati i alge koje naseljavaju kopnene vode. Poznat je primer da se u jezerskim oblastima, gde se masovno razvijaju predstavnici razdela Charophyta, stanovnici ih sakupljaju, suše i njima đubre zemljište koje im služi kao obradive površine. Što se ishrane tiče, slatkovodne alge se znatno manje koriste od morskih. Međutim, i među algama kopnenih voda ima onih koje mogu da se koriste u ishrani ljudi. Među najpoznatijim takvim algama su vrste Nostoc pruniforme, N. commune, N. flagelliforme i Spirulina platensis. Hranljive vrednosti tropske vrste Spirulina platensis poznate su domorocima od davnina. Gajeći u kulturi i ispitujući kvalitativna svojstva ove vrste algolozi su ustanovili da u osušenim jedinkama ima 10 puta više proteina nego u pšenici, 3 puta više nego u govedini i 30 do 35 puta više nego u krompiru. Pored belančevina, kojih računato na suvu masu ima 68%, ova vrsta sadrži i 18 do 20% glicina, 2 do 3% lipida, vitamine A1, B1, B2, B6, B12 i C, kao i sve osnovne aminokiseline.
Iz pojedinih slatkovodnih algi koje su gajene u kulturi izdvojene su supstance za koje je utvrđeno da imaju stimulativna ili inhibitorna dejstva na druge organizme. Kao primere takvih supstanci možemo navesti hlorelin, pandorinin i scenedesmin. Kao što se može videti, ime su dobile prema nazivu alge iz koje su prvobitno izdvojene. Iako je utvrđeno da se u ćelijama algi nalaze aktivna fiziološka jedinjenja one su na ovom polju slabo istražene, a u još manjoj meri su rezultati dosadašnjih istraživanja našli širu primenu u industriji.
U poređenju sa marinskim algama slatkovodne se znatno manje koriste kao industrijska sirovina iako bi po svom kvalitativnom sastavu mogle da budu značajne. Alge kopnenih voda se odlikuju brzom organskom produkcijom, a bogate su vitaminima, proteinima, lipidima i drugim korisnim supstancama. Glavni razlog za njihovu slabu industrijsku eksploatisanost leži u činjenici da se one sporadično masovno razvijaju u prirodnim uslovima, a za industrijsku proizvodnju je neophodan stalan izvor sirovina. Međutim, s obzirom na značajne biološke i hranljive vrednosti algi kopnenih voda, kao i na neizvesnost njihovog konstantnog masovnog razvića u prirodnim uslovima, u novije vreme se intenzivno proučavaju načini za njihovo masovno gajenje. Postoje dva načina masovnog gajenja slatkovodnih algi. Prvi način je gajenje u zatvorenim sistemima sa strogo kontrolisanim uslovima, a drugi je gajenje napolju u otvorenim bazenima. Istraživanja vršena na ovako gajenim algama dala su značajne rezultate kako u pogledu razjašnjenja pojedinih fundamentalnih pitanja algologije, tako i u pogledu mogućnosti njihovog korišćenja za dobijanje različitih industrijski značajnih supstanci.
ISTRAŽIVANJA HLORELE. Vršena su istraživanja na vrstama roda Chlorella i utvrđeno je da između 50 i 60 procenata njihove suve mase čine proteini, koji se prema svojim kvalitetima mogu porediti sa proteinima pivskog kvasca, brašna od soje i mleka u prahu. Osim velike količine proteina u ćelijama ovih algi se nalazi i između 10 i 20 procenata ugljenih hidrata i 20 do 30 procenata lipida. Takođe, ovakvim istraživanjima je ustanovljeno je da ove alge sadrže više vitamina nego većina gajenih biljaka.
Rezultati koji su dobijeni istraživanjem na vrstama roda Chlorella pokazali su i to da se pod uticajem određenih i strogo kontrolisanih uslova spoljašnje sredine može uticati na pravac biosinteze pojedinih supstanci. Tako je na primer pokazano da u uslovima nedostatka azotnih jedinjenja u sredini u kojoj se ove alge razvijaju u njihovim ćelijama se stimuliše sinteza lipida, pa se tako može naći i do 85% lipida u protoplastima ovako gajenih algi. Na sličan način, ali pod dejstvom drugih faktora i u zavisnosti od genetičkih osnova može se stimulisati biosinteza proteina i ugljenih hidrata.
Nema komentara:
Objavi komentar